Bạn biết gì về đề kháng kháng sinh?

26/11/2018 20:42:00

Đối tượng đọc bài: Người bệnh
Đề kháng kháng sinh hiện đang là một vấn đề toàn cầu. Các dạng đề kháng kháng sinh mới có thể dễ dàng vượt qua ranh giới giữa các quốc gia và lây lan giữa các châu lục với tốc độ nhanh chóng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã mô tả những vi sinh vật đề kháng kháng sinh là những  “vi khuẩn ác mộng”, đặt ra “một mối đe dọa thảm khốc” cho mọi quốc gia trên thế giới.
Ở Hoa Kỳ, mỗi năm có ít nhất 2 triệu người mắc các bệnh nhiễm khuẩn nghiêm trọng liên quan đến vi khuẩn đề kháng với một hoặc nhiều loại thuốc kháng sinh và có trên 23,000 người tử vong do hậu quả trực tiếp của đề kháng kháng sinh. Bên cạnh đó, đề kháng kháng sinh còn làm gia tăng đáng kể chi phí của hệ thống chăm sóc sức khỏe Hoa Kỳ. Trong hầu hết các trường hợp, đề kháng kháng sinh đòi hỏi phải điều trị kéo dài do đó tăng thời gian nằm viện, tăng chi phí chăm sóc và điều trị, có thể gây tàn tật thậm chí là tử vong. Tổng thiệt hại về kinh tế do đề kháng kháng sinh khó có thể tính toán chính xác, khoảng 20 tỷ đô la cho chi phí chăm sóc y tế trực tiếp và 35 tỷ đô la cho chi phí bổ sung liên quan đến xã hội mỗi năm.
Những dữ liệu gần đây cho thấy Việt Nam có tỷ lệ đề kháng kháng sinh cao nhất ở Châu Á. Tình trạng kháng sinh được bán không có toa thuốc của bác sĩ rất phổ biến ở cả thành thị (88%) và nông thôn (91%). Điều này góp phần rất lớn trong việc gia tăng nhanh tình trạng kháng thuốc và nguy cơ bệnh nhiễm khuẩn không còn thuốc để điều trị.

Để hiểu rõ hơn về đề kháng kháng sinh và cách phòng tránh, chúng ta cần hiểu về những kiến thức cơ bản sau.
Phần 1. Hiểu về vi khuẩn, virus, kháng sinh
Hỏi: Vi khuẩn là gì, virus là gì?
Đáp: Vi khuẩn là những sinh vật đơn bào được tìm thấy khắp bên trong và bên ngoài cơ thể. Nhiều vi khuẩn không có hại, một số còn thực sự hữu ích như các vi khuẩn sống cộng sinh trong ruột. Tuy nhiên, có những vi khuẩn có thể gây bệnh như liên cầu khuẩn gây viêm họng, tụ cầu gây viêm da mô mềm,...
Virus là những vi sinh vật nhỏ hơn vi khuẩn và không thể tồn tại bên ngoài các tế bào của cơ thể. Chúng gây bệnh bằng cách xâm nhập vào các tế bào khỏe mạnh.
Hỏi: Kháng sinh là gì?
Đáp: Kháng sinh là những loại thuốc chống lại vi khuẩn bằng cách tiêu diệt vi khuẩn hoặc làm cho nó không phát triển và nhân lên được. Thuốc kháng sinh không có bất kỳ tác dụng nào đối với virus. Bất cứ khi nào dùng kháng sinh đều có thể gây ra tác dụng phụ và dẫn đến đề kháng kháng sinh.
Hỏi: Các nhiễm trùng nào gây ra bởi virus? Có nên điều trị bằng kháng sinh?
Đáp: Các loại nhiễm trùng thường gặp do virus như cảm, cúm, đau họng. Đối với những trường hợp này, không nên sử dụng kháng sinh vì kháng sinh không thể tác động lên virus. Việc sử dụng không đúng làm người bệnh phải gánh những tác dụng phụ không đáng có, tốn kém và quan trọng là tạo điều kiện cho vi khuẩn biến đổi và trở nên đề kháng với kháng sinh sử dụng.

Phần 2. Hiểu về đề kháng kháng sinh
Hỏi: Đề kháng kháng sinh là gì?
Đáp: Đề kháng kháng sinh xảy ra khi vi khuẩn biến đổi và phát triển để tránh tác động của kháng sinh. Do đó, khi vi khuẩn trở nên kháng thuốc, kháng sinh không thể chống lại chúng, vi khuẩn vẫn tiếp tục nhân lên, trở nên mạnh hơn và có thể chuyển đặc tính đề kháng kháng sinh cho các vi khuẩn khác.
Hỏi: Tại sao tôi nên quan tâm đến đề kháng kháng sinh?
Đáp: Đề kháng kháng sinh là một trong những mối đe dọa cấp thiết nhất đối với sức khỏe của cộng đồng. Vi khuẩn nhạy cảm kháng sinh được điều trị dễ dàng, trong khi vi khuẩn kháng thuốc lại khó bị tiêu diệt, có thể dẫn đến tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng hoặc thậm chí tử vong. Tỷ lệ đề kháng của vi khuẩn với các kháng sinh mạnh nhất hiện nay ngày càng gia tăng. Trong khi đó tốc độ tìm ra các loại kháng sinh mới không theo kịp tốc độ phát triển và đề kháng kháng sinh của vi khuẩn. Do đó, việc sử dụng kháng sinh hợp lý là vô cùng cần thiết.

Phần 3. Sử dụng kháng sinh hợp lý
Hỏi: Tôi nên sử dụng kháng sinh như thế nào để bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi đề kháng kháng sinh?
Đáp:
Hãy nói với bác sĩ của bạn rằng bạn quan tâm về đề kháng kháng sinh.
Hãy hỏi bác sĩ của bạn rằng bạn có thể làm gì để cảm thấy khoẻ hơn và giảm nhẹ triệu chứng bệnh mà không cần sử dụng kháng sinh.   
Hãy hỏi bác sĩ của bạn về việc sử dụng vắc-xin cho bạn và gia đình để ngăn ngừa một số bệnh nhiễm trùng.
Hãy dùng thuốc kháng sinh đúng như toa thuốc của bác sĩ: đúng chỉ định, đúng liều, đúng thời gian.
Không bao giờ bỏ qua liều.
Không bao giờ dùng kháng sinh để điều trị nhiễm virus như cảm lạnh hoặc cảm cúm.
Không bao giờ yêu cầu nhân viên y tế kê toa thuốc kháng sinh.
Không bao giờ dùng thuốc kháng sinh được kê toa cho người khác.

Nguồn:
1. Antibiotic resistance threats in the United States, CDC, 2013
2. Antibiotic Resistance Questions and Answers, CDC. Updated: May 29, 2018. Accessed: October 19, 2018
3. Do NT. Antibiotic dispensing in rural and urban pharmacies in Hanoi-Vietnam. India: Oral presentation at: 1st Global Forum of Bacterial Infections, 2011
4.https://www.cdc.gov/globalhealth/security/stories/vietnam-tracks-multi-drug-resistant-bacteria.html. Updated: May 9, 2018. Accessed: October 19, 2018
 
DS. Võ Thái Nguyệt Cẩm
ThS. DS. Hà Nguyễn Y Khuê

Các tin đã đăng