Lái xe và bệnh Parkinson

13/04/2021 09:09:00

Lái xe không đơn thuần chỉ là hành động di chuyển một phương tiện giữa hai địa điểm. Lái xe có thể giúp chúng ta duy trì các mối quan hệ với gia đình, bạn bè và đồng nghiệp hay tự do làm những điều mình muốn. Tuy nhiên, tuổi tác ngày càng lớn và một số bệnh lý như bệnh Parkinson có thể ảnh hưởng đến khả năng lái xe ô tô, xe máy. Hiểu rõ những tác động của tuổi tác và bệnh Parkinson sẽ giúp người bệnh lái xe an toàn hoặc có quyết định đúng đắn về thời điểm nên dừng việc lái xe lại.

 Lái xe yêu cầu nhiều kỹ năng phối hợp

Thông thường, khi đã lái xe trong một thời gian dài, chúng ta sẽ thấy việc lái xe đơn giản và hầu hết mọi thao tác được thực hiện một cách tự động. Tuy nhiên phân tích cho thấy, quá trình lái xe đòi hỏi não bộ phải xử lý nhiều quy trình đồng thời như:

- Nhận thức (trí nhớ và suy nghĩ): nhớ các cung đường, điểm đến và nơi đậu xe, quyết định khi nào dừng đèn đỏ và khi nào tăng ga, phản xạ với các tình huống trên đường.
- Vận động: bước ra – vào xe, lên – xuống xe, sử dụng vô lăng, chuyển số, xoay đầu khi lùi xe, giữ xe thăng bằng.
- Nghe: nhận ra tiếng còi xe hoặc các chuông báo động chính xác giữa những âm thanh ồn ào trên đường.
- Cảm giác: cảm nhận ga và chân phanh, cần biết nhấn ga hoặc phanh bao nhiêu là đủ.
- Nhìn: đọc các loại biển báo, nhìn người đi bộ và các phương tiện giao thông đi trước và xung quanh.
Khi một trong những kỹ năng trên bị ảnh hưởng, việc lái xe có thể trở nên khó khăn và gây mất an toàn cho người lái xe và những người xung quanh.

 Bệnh Parkinson có thể gây ảnh hưởng đến khả năng lái xe

Nhiều người bệnh Parkinson có thể tiếp tục lái xe mà không gặp khó khăn nào. Tuy nhiên với một số người bệnh, đặc biệt đối với nhóm cao tuổi và ở giai đoạn nặng của bệnh, các vấn đề về nhận thức và vận động có thể làm suy giảm khả năng lái xe. Run, chậm, cứng hoặc loạn động (các cử động không tự ý, không kiểm soát được) do Parkinson có thể gây trở ngại cho việc giữ xe không ngã, đánh vô lăng hoặc nhấn phanh đột ngột. Rối loạn suy nghĩ từ mức độ nhẹ đến nặng có thể làm suy giảm kỹ năng về thị giác không gian, từ đó người bệnh mất khả năng quan sát, nhận biết vị trí của mình và mọi vật xung quanh. Điều này gây khó khăn trong việc đọc bản đồ, tham gia giao thông và đậu xe.
Một số thuốc điều trị Parkinson (hay thuốc điều trị bệnh lý khác) cũng có thể gây ra các tác dụng phụ như buồn ngủ hoặc lú lẫn. Do đó, người bệnh phải hỏi ý kiến bác sĩ về các tác dụng phụ của thuốc và liệu rằng có nên tạm dừng lái xe khi sử dụng chúng hay không.

👉👉 Có nhiều cách để quản lý việc lái xe ở người bệnh Parkinson

Nếu người bệnh, gia đình hoặc bác sĩ điều trị bắt đầu nhận thấy các vấn đề về suy nghĩ hoặc khả năng lái xe của người bệnh như lạc đường tại những địa điểm quen thuộc, quên tín hiệu giao thông, quên sự việc mới xảy ra… thì đã đến lúc cần thảo luận về việc ngừng lái xe. Người bệnh không nhất thiết phải ngừng hẳn việc lái xe, thế nhưng cần đánh giá lại khả năng của mình hoặc hạn chế lái xe lại. Điều này giúp đảm bảo an toàn cho chính người bệnh và những người tham gia giao thông khác. Một số vấn đề có thể xem xét gồm:

- Hạn chế lái xe:

Về lâu dài, người bệnh có thể phải dừng lái xe. Tuy nhiên trước tiên, người bệnh có thể tiếp tục lái xe dưới những hướng dẫn nghiêm ngặt, ví dụ như chỉ lái xe khoảng 8 km kể từ nhà, vào ban ngày và không lái xe trên cao tốc. Điều này giúp người bệnh có thể tiếp tục duy trì các thói quen thường ngày như đi chợ, đi lễ, gặp bạn bè hoặc tập thể dục.

- Sử dụng phương tiện giao thông thay thế:

Nếu thuận tiện, hãy thử các phương tiện giao thông công cộng như xe buýt hoặc các phương tiện giao thông công nghệ. Người bệnh cũng có thể đi bộ, đạp xe với bạn bè hoặc gia đình. Tại một số địa phương, có thể sử dụng những phương tiện với tốc độ di chuyển chậm hơn như xích lô…

- Đánh giá kỹ năng lái xe:

Đến gặp các chuyên gia về lái xe là một lựa chọn hợp lý. Tại đây, người bệnh sẽ được đánh giá về mức độ an toàn khi vận hành một phương tiện giao thông và nhận được các lời khuyên để hạn chế những nguy cơ có thể xảy ra. Những đánh giá này có thể rất cần thiết để giúp người bệnh lái xe an toàn hơn, hoặc đưa ra quyết định dừng lái xe. Người bệnh có thể tham khảo ý kiến bác sĩ của bạn để có lựa chọn hợp lý nhất.

- Lên kế hoạch về việc dừng lái xe trong tương lai:

Người bệnh Parkinson nên trao đổi về việc khi nào và tại sao cần phải dừng lái xe, đồng thời đưa ra những lựa chọn thay thế để di chuyển trong tương lai. Việc thảo luận với gia đình hoặc bác sĩ sẽ giúp người bệnh chọn lựa tốt hơn và có kế hoạch rõ ràng trong tương lai.

Quyết định rằng có nên tiếp tục lái xe hay không có thể vô cùng khó khăn đối với nhiều người bệnh và những người thân của họ. Tuy vậy, nếu người bệnh nhận ra rằng việc lái xe trở lên khó khăn hơn so với trước đây, đã đến lúc cần xem lại vấn đề này. Bác sĩ sẽ thảo luận với người bệnh, tìm ra những lựa chọn tối ưu thay thế cho việc tự lái xe, đảm bảo an toàn cho người bệnh.

Theo TS BS. Trần Ngọc Tài, ThS BS. Đặng Thị Huyền Thương – Khoa Thần kinh Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM

*********

Khoa Thần kinh Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM là một trong những cơ sở lâu đời và đầu tiên tại Việt Nam có đơn vị chuyên sâu về rối loạn vận động, giúp chẩn đoán chính xác, điều trị khoa học và chăm sóc toàn diện bệnh lý Parkinson, loạn trương lực, liệt cứng và nhiều bệnh lý rối loạn vận động khác.

Khoa ứng dụng thành công Bolutinum Toxin trong điều trị các chứng loạn trương lực, liệt cứng và một số loại đau mạn tính, giúp người bệnh phục hồi toàn diện và tiết kiệm thời gian, chi phí điều trị. Đặc biệt, Khoa tiên phong ứng dụng thành công kỹ thuật kích thích não sâu trong điều trị các bệnh rối loạn vận động kháng thuốc. 2.000 người bệnh Parkinson được theo dõi và điều trị mỗi năm.

Các tin đã đăng