Tim là một bộ phận của hệ thống tuần hoàn – một hệ thống mang máu và dưỡng chất đến nuôi toàn bộ các cơ quan của cơ thể. Trong việc thực hiện được chức năng này, tim đóng vai trò là một cái bơm – co bóp để tống máu từ các buồng tim ra hệ thống động mạch – hệ thống ống dẫn máu từ tim đến các cơ quan. Nhờ có lực tống máu của tim mà máu mới có được lực đẩy đến và tưới máu cho các mô của cơ thể. Để cho máu chỉ đi theo một chiều trong tim và được tống ra ngoài hệ thống động mạch mà không bị trào ngược trở lại thì tim phải có hệ thống van tim. Van tim sẽ mở ra khi tim co bóp tống máu (thì tâm thu) về phía trước và sẽ đóng lại khi tim không co bóp (thì tâm trương). Có 4 van tim trong một trái tim. Các van tim đó là: van hai lá, van ba lá, van động mạch phổi, van động mạch chủ (hình 1)
 

Hình 1: 4 van tim
 

Các van tim có thể bị tổn thương và gây ra tình trạng hẹp van hoặc hở van. Khi van tim bị hở thì khi tim co bóp sẽ có một phần máu được tống về phía trước và có một phần máu sẽ bị dội ngược trở lại. Hở van tim không ảnh hưởng nhiều đến lượng máu được tống về phía trước nhưng lại ảnh hưởng nhiều đến buồng tim bị dòng máu phụt ngược lại (hình 2). Các buồng tim phải nhận dòng máu phụt ngược do hở van sẽ phải làm việc nhiều hơn vì phải giải quyết dòng máu từ các buồng tim khác tống đến, vừa phải giải quyết lượng máu phụt ngược. Tình trạng này được gọi là quá tải thể tích. Nếu tình trạng quá tải thể tích kéo dài thì dễ gây ra giãn buồng tim, và cuối cùng sẽ suy tim.
 

Hình 2: Dòng máu phụt ngược do hở van 2 lá
 

Khi có tình trạng hẹp van tim thì buồng tim sau chỗ hẹp van sẽ phải triển khai một lực rất lớn để tống máu qua chỗ hẹp. Tình trạng này được gọi là quá tải về mặt áp lực (hình 3). Nếu tình trạng hẹp van tim không được giải quyết thì tình trạng quá tải áp lực kéo dài và thành cơ tim sẽ bị phì đại, tim sẽ bị suy.
 

Hình 3: Hẹp van động mạch chủ gây phì đại thành tim
 

Khi tình trạng hẹp van hay hở van tim ở mức độ nặng thì có chỉ định điều trị. Trong điều trị bệnh van tim, các loại thuốc điều trị không làm hết tình trạng hẹp van hay hở van tim. Biện pháp điều trị truyền thống và hiệu quả là phẫu thuật van tim. Trong phẫu thuật, các phẫu thuật viên có thể sửa van tim hoặc thay hẳn van tim của bệnh nhân bằng một van tim nhân tạo. Phẫu thuật thay van tim là một cuộc phẫu thuật lớn, phải dùng máy tim phổi nhân tạo và bệnh nhân phải nằm viện khá lâu. Điều đáng quan tâm là những bệnh nhân cao tuổi, có kèm các bệnh khác (như bệnh phổi, bệnh thận, bệnh gan …) thì khó chịu đựng được những phẫu thuật như vậy.
 

Trong những năm gần đây, một biện pháp điều trị hẹp van động mạch chủ đã được nghiên cứu và áp dụng. Đó là biện pháp thay van động mạch chủ qua ống thông. Nhờ sự phát triển của công nghệ vật liệu mà một loại van nhân tạo đã được chế tạo. Đầu tiên là một khung kim loại với tính chất “nhớ hình” được chế tạo. “Nhớ hình” nghĩa là dụng cụ được chế tạo với hình dáng giống như mạch máu nhưng dụng cụ này có thể được thu nhỏ vào trong một ống thông và khi đẩy dụng cụ này ra khỏi ống thông thì dụng cụ trở lại hình dáng được chế tác ban đầu. Một van tim được gắn dính vào khung kim loại này (hình 4 và hình 5)
 

Hình 4: Khung kim loại mang van tim nhân tạo
 

Hình 5: Khung van nằm gọn trong ống thông (1), khi đẩy ra khỏi ống thông thì khung van trở lại hình dạng lúc chế tạo (2) (3) và (4)
 

Với chế tác dụng cụ như thế này thì các bác sỹ sẽ thực hiện việc đưa dụng cụ nằm trong ống thông đi từ một mạch máu lớn từ đùi để đưa dụng cụ đến ngay chỗ van động mạch chủ bị hẹp. Khi dụng cụ (mang ở đầu ống thông) được đưa đến ngay chỗ van động mạch chủ bị hẹp thì thủ thuật viên sẽ đẩy van nhân tạo ra khỏi ống thông. Một khi ra khỏi ống thông thì van nhân tạo “bung” ra với hình dạng cũ và sẽ hoạt động như một van tim bình thường. (hình 6 và hình 7)
 

Hình 6: “Bung” van tim tại vị trí van động mạch chủ bị hẹp
 

Hình 7: Van tim nhân tạo hoạt động bình thường
 

Thủ thuật thay van động mạch chủ qua ống thông là một biện pháp mới trong điều trị bệnh hẹp van động mạch chủ. Biện pháp điều trị này tương đối nhẹ nhàng và đơn giản hơn so với biện pháp điều trị phẫu thuật thay van động mạch chủ thông thường. Chúng ta không cần “mở” ngực của bệnh nhân, không cần phải chạy máy tim phổi nhân tạo và quan trọng nhất là chúng ta có thể thực hiện thủ thuật thay van động mạch chủ bằng ống thông cho những bệnh nhân mà không thể chịu đựng được cuộc phẫu thuật tim “mở” vì những bệnh lý đi kèm của họ. Trở ngại duy nhất đến từ giá của dụng cụ. Khi dụng cụ được chế tạo nhiều hơn và khi bệnh nhân của chúng ta có nhiều điều kiện về tài chính hơn thì thủ thuật này sẽ trở thành biện pháp điều trị chính trong điều trị bệnh hẹp van động mạch chủ.
 

Thay van động mạch chủ qua ống thông đã được nghiên cứu từ 20 năm trước và trong 12 năm gần đây biện pháp này được thực hiện nhiều hơn. Trong năm 2015 đã có nhiều công trình nghiên cứu về hiệu quả và an toàn của thủ thuật này. Hiện tại, biện pháp điều trị này mang lại hiệu quả không thua kém gì so với phẫu thuật thay van. Vì những kết quả này mà thủ thuật này ngày càng được chỉ định thực hiện nhiều hơn. 2 – 3 năm nay, biện pháp thay van động mạch chủ qua ống thông đã được thực hiện tại Việt Nam. Vì chi phí dụng cụ quá cao cho nên số lượng bệnh nhân được thực hiện thay van động mạch chủ qua ống thông chưa nhiều.
 

Vào ngày 30 tháng 12 năm 2015, các bác sỹ của Trung tâm Tim Mạch của Bệnh Viện Đại Học Y Dược TP Hồ Chí Minh đã thực hiện thay van động mạch chủ qua ống thông cho 2 bệnh nhân (hình 9). Thủ thuật đã thành công tốt đẹp. Đây là trường hợp thứ 7 và thứ 8 thay van động mạch chủ qua ống thông của Việt Nam. Hy vọng trong tương lai số lượng bệnh nhân được thụ hưởng biện pháp điều trị này càng nhiều.
 

Hình 9: Hình chụp cảnh thực hiện thủ thuật thay van động mạch chủ qua ống thông tại Bệnh viện ĐHYD TP Hồ Chí Minh
 

Một số hình ảnh khác trong buổi thực hiện thay van động mạch chủ qua ống thông cho 2 bệnh nhân: