Chế độ ăn uống hợp lý giúp ngăn ngừa suy dinh dưỡng cũng như ngăn ngừa các bệnh không lây. Một chế độ ăn đa dạng, cân bằng và lành mạnh sẽ khác nhau tùy thuộc vào đặc điểm của mỗi các nhân như tuổi tác, giới tính, lối sống, bệnh lý và mức độ hoạt động thể chất, thực phẩm có sẵn tại địa phương, văn hóa và phong tục ăn kiêng như ăn chay. Tuy nhiên vẫn có một số nguyên tắc cơ bản chung để tạo nên một chế độ ăn uống lành mạnh, hợp lý.

Tùy thuộc vào mục tiêu tăng cân, duy trì cân nặng hoặc giảm cân của mỗi cá nhân để tính được năng lượng được cung cấp mỗi ngày cho phù hợp. Theo khuyến nghị nhu cầu dinh dưỡng đa lượng dành cho người Việt Nam, tỉ lệ của các nhóm dinh dưỡng đa lượng phù hợp cho người trưởng thành khỏe mạnh bao gồm:

• Tinh bột (carbohydrate): 45–65% tổng calo/ngày 
• Chất béo (fat): 20–30% calo tổng calo/ngày 
• Đạm (protein): 15–20% calo tổng calo/ngày 

Carbohydrate
Carbohydrate là thành phần thiết yếu của một chế độ ăn lành mạnh, cân bằng. Carbohydrate bao gồm hàm lượng đường, tinh bột, chất xơ có trong trái cây, ngũ cốc, rau và các sản phẩm, chế phẩm từ sữa. Để có chế độ ăn lành mạnh, cân bằng, hãy lưu ý lựa chọn carbohydrate như sau:

• Lựa chọn ngũ cốc nguyên hạt (như gạo nguyên cám, gạo lứt, lúa mạch, bắp): ngũ cốc nguyên hạt tốt hơn so với ngũ cốc đã tinh chế, bởi nó giàu chất xơ và các dưỡng chất quan trọng khác (như vitamin B). Ngũ cốc sau khi trải qua quá trình tinh chế sẽ không còn giữ được thành phần như ban đầu.
• Lựa chọn các sản phẩm từ sữa tách béo hoặc ít béo để hạn chế năng lượng từ chất béo bão hòa và không nên chọn các chế phẩm có bổ sung thêm đường.
• Ăn các thực phẩm từ cây họ đậu: đậu trắng, đậu Hà Lan, đậu lăng là những nguồn dinh dưỡng dễ kiếm và quý giá. Chúng ít béo nhưng lại giàu folate, kali, sắt và magnesi, kèm theo chất xơ.
• Ăn ít nhất 400 gram trái cây và rau quả mỗi ngày. Lượng trái cây và rau quả có thể được cải thiện bằng cách luôn có món rau trong bữa ăn, ăn trái cây tươi và rau sống như đồ ăn nhẹ, chọn rau quả tươi theo mùa và ăn đa dạng loại trái cây và rau quả.
• Đường: Lượng đường tự do ăn vào nên giảm xuống dưới 10% tổng năng lượng, tốt hơn nữa nếu giảm dưới 5%. Đường tự do có trong nước trái cây, nước giải khát, các loại bánh kẹo, mật ong, đường phèn, đường trắng…Lượng đường có thể được giảm bằng cách hạn chế tiêu thụ thực phẩm có chứa nhiều đường, chẳng hạn như đồ ăn nhẹ có đường, bánh kẹo và đồ uống có đường như nước ngọt, nước trái cây, nước tăng lực, nước thể thao, trà uống liền, cà phê uống liền và sữa có đường.

Chất đạm
Lượng protein ăn vào mỗi ngày tùy thuộc vào lối sống, thói quen vận động, tập luyện, công việc và bệnh lý của mỗi cá nhân. Theo Viện dinh dưỡng, nhu cầu thực tế về protein trong chế độ dinh dưỡng ở người trưởng thành là 1,25g/kg cân nặng cơ thể/ngày. Việc lựa chọn thực phẩm giàu protein, nên cân nhắc về những thành phần chất khác ngoài protein có trong thực phẩm. Ví dụ:

• Chọn phần thịt nạc nhiều hơn thay vì phần nhiều mỡ để hạn chế chất béo bão hòa và có hàm lượng protein cao hơn
• Không chọn các loại thịt chế biến sẵn như: xúc xích, thịt xông khói... để cắt giảm lượng natri trong thực phẩm
• Cá hồi, cá ngừ hoặc trứng... giúp bổ sung nhiều omega-3 
• Bổ sung thêm đạm thực vật trong khẩu phần ăn như các loại đậu như đậu xanh, đậu đen, rau, quả hạnh nhân giúp tăng cường chất xơ.

• Hấp hoặc luộc thay vì chiên khi nấu ăn
• Thay thế bơ, mỡ lợn bằng các loại dầu giàu chất béo không bão hòa đa, chẳng hạn như dầu đậu nành, dầu hạt cải và dầu hướng dương
• Ăn thực phẩm từ sữa ít chất béo và thịt nạc, hoặc cắt bỏ chất béo có thể nhìn thấy từ thịt như phần mỡ, da…
• Hạn chế thực phẩm nướng và chiên, cũng như đồ ăn nhẹ và thực phẩm đóng gói sẵn (ví dụ: bánh rán, bánh ngọt, bánh nướng, bánh quy, bánh quy và bánh xốp) có chứa chất béo chuyển hóa được sản xuất công nghiệp.