Đái tháo đường (còn gọi là tiểu đường) là bệnh rối loạn chuyển hóa carbohydrate (glucid), protein (protid) và lipid, đặc trưng bởi tăng glucose trong máu do giảm tương đối hoặc tuyệt đối tiết insulin, hiệu quả hoạt động insulin hoặc cả hai. Khi tăng đường huyết vượt quá ngưỡng thận sẽ xuất hiện đường niệu (glucose trong nước tiểu). 
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện nay có khoảng 422 triệu người trên thế giới mắc bệnh tiểu đường, tăng gấp 4 lần kể từ năm 1980. Chỉ tính riêng năm 2019, đái tháo đường là nguyên nhân trực tiếp gây ra 1,5 triệu ca tử vong. Sự gia tăng của đái tháo đường một phần là do sự gia tăng của tình trạng thừa cân, béo phì và thiếu hoạt động thể chất.

Đái tháo đường là một bệnh nguy hiểm vì:
- 2/3 người bệnh đái tháo đường tử vong do biến chứng tim mạch.
- Là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa, suy thận mạn, đoạn chi không do chấn thương.
- Triệu chứng bệnh và các biến chứng thường diễn tiến âm thầm.
Chế độ ăn hợp lý là nền tảng trong điều trị đái tháo đường, chế độ dinh dưỡng khoa học sẽ giúp cho người đái tháo đường kiểm soát tốt đường huyết và giảm thiểu các biến chứng.

1. Những nguyên tắc cơ bản
NÊN ĂN
- Nhiều loại thực phẩm để cơ thể nhận đủ chất dinh dưỡng.
- Uống nhiều nước.
- Tăng cường rau xanh và thực phẩm giàu chất xơ: các loại rau, trái cây ít ngọt.
- Dùng các thực phẩm ít gây tăng đường như: gạo lứt, đậu đỏ, rau xanh, củ quả, trái cây ít ngọt...
- Ăn thịt nạc, cá nạc, đậu hủ, dầu thực vật.
- Nên ăn 3 bữa chính, không nên ăn thêm bữa phụ nếu không cần thiết (một số trường hợp có thể cần phải chia nhỏ bữa ăn để không làm tăng đường huyết sau ăn quá mức).
- Nên ăn điều độ mỗi ngày, tránh ăn lặt vặt, ăn sai bữa hoặc bỏ bữa ăn.

KHÔNG NÊN ĂN
- Các loại thực phẩm gây tăng nhanh đường huyết: bánh kẹo, chè, nước ngọt, mứt, mật ong, xi-rô, các loại kem, sữa có đường...
- Các loại thực phẩm chứa nhiều chất béo gây tăng mỡ máu: da, lòng đỏ trứng, phủ tạng động vật, thức ăn chiên xào...
- Ăn mặn và các thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều muối (do có thể làm tăng nguy cơ tăng huyết áp): mì gói, chả lụa, mắm, khô, tương, chao.
- Ăn thức ăn nhanh và thức ăn chế biến sẵn vì chứa nhiều chất béo, muối, gia vị.
- Người đái tháo đường không nên dùng các loại thức uống có cồn.

2. Chế độ ăn phải phù hợp với mức độ lao động
Nhu cầu năng lượng trong ngày (kcal) = kcal/kg x Cân nặng lý tưởng
Công thức tính Cân nặng lý tưởng = 0.9 x (chiều cao (cm) - 100)
Nhu cầu năng lượng cần thiết (kcal/ngày) dựa trên mức độ lao động (công việc, tập luyện thể dục thể thao...), cân nặng, giới tính, tuổi tác:

Nên nhớ là:
- 1g chất bột đường cung cấp 4 kcal.
- 1g chất đạm cung cấp 4 kcal.
- 1g chất béo cung cấp 9 kcal.

3. Lượng thức ăn 1 bữa có thể áp dụng đơn giản theo nguyên tắc bàn tay Zimbabwe Hand Jive
 
1. Chất bột đường (45 gram): Cơm/phở/hủ tiếu/bún/mì/bánh mì/ngô/khoai: tương đương 1-1,5 chén + 1 phần trái cây. Tổng cộng khoảng 2 nấm đấm bàn tay của chính người bệnh trong khẩu phần ăn.
2. Chất đạm (10 gram): thịt/cá/tàu hủ...: tương đương khoảng 2 lòng bàn tay.
3. Chất béo (5 gram): dầu ăn/mỡ/bơ/phô mai...: tương đương 1 đốt ngón tay cái (hay ½ muỗng cà phê)
4. Chất xơ (rau các loại): ăn càng nhiều càng tốt, khoảng 1 ôm vừa 2 bàn tay (tổng cộng 0,4 – 0,5 kg rau xanh/ngày), chú ý nên dùng rau trước bữa ăn sẽ tốt hơn.

5. Khi thay đổi các thức ăn khác nhau, người mắc đái tháo đường có thể thay thế các thức ăn có năng lượng tương đương như sau:
Chuyển đổi 1 phần 45g bột đường tương đương
 

Chuyển đổi 1 phần 10g đạm tương đương
 

Chuyển đổi 1 phần 5g chất béo (tương đương 45 kcal)
 

Chuyển đổi 1 phần trái cây chứa 15g bột đường tương đương
 

Ví dụ về thực đơn 1 ngày 1200 kcal

Ví dụ về thực đơn 1 ngày 1400 kcal